Nerea Melgosa Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak bakardadean bizi diren minbizidun pertsonen eragin psikologikoa nabarmendu du, eta guztiei dei egin die “kudeaketa eta jarraipen zehatza aplika dezaten, esparru laboral, ekonomiko eta psikosozialek eragin nabarmena jasaten dutelako”.
Melgosak Bilboko Bizkaia Aretoan parte hartu du minbizia duten pazienteei eta haien senideei eskainitako “Minbiziaren aurkako Hirugarren Euskadi Topaketa” irekitzeko ekitaldian. Jardunaldian parte hartuko dute, besteak beste, Mila Gullón Contra el Cáncer Bizkaia elkarteko presidenteak, Miren Bilbao Contra el Cáncer Araba elkartekoak, María Luisa Arriola Contra el Cáncer Gipuzkoa elkartekoak, Juan Franco Contra el Cáncer Navarra elkartekoak eta Inés Ibáñez de Maeztu Arartekoaren albokoak.
“Zorionez, Europar Batasunean leku bat baldin badago minbiziaren ikerketan eta tratamenduan kontzientziatua, konprometitua eta inplikatua, hori Euskadi da, zuena bezalako erakundeak buru direla”, esan du. “Zuen azken azterlanean Minbiziaren toxikotasun finantzarioa deitutakoa aipatzen zenutenean”, “minbiziaren diagnostiko bati aurre egitea pertsona baten bizitzan alor guztiei eragiten dien bizi-erronka bat” dela esan zenuten. “Hala da: minbizia diagnostikatzen digutenean, hura bizi duten pertsonen lan-, familia- eta gizarte-egoerak okerrera egin dezake. Haien mendekotasun ekonomikoa areagotu egiten da”.
Arreta hobetzea
“Administrazio publikoetan, arreta afektibo-eraginkorra hobetzeko neurriak garatzen lanean ari gara, zaintzak eta laguntzak inplementatuta. Ildo horretatik, gure sailetik paradigma berri bat bultzatzen dugu zainketen arloan, eta, foru-aldundiekin eta udalekin batera, pertsona eta harremanak ardatz dituen arreta-eredu bat inplementatzen ari gara, profesionalen eta senideen inplikazio handiagoa gehituta”, azpimarratu du Melgosak.
Nerea Melgosaren arabera, “‘Guztiok minbiziaren aurka’ ekimenak nabarmenago ikusarazten ditu ematen zenizkiguten datu horiek, zorionez Euskadin minbiziaren hilkortasuna murrizten ari dela erakusten diguten datu horiek, detekzio-programak eta tratamenduak hobetzeari eta bizi-ohitura osasungarriak hartzeari esker”.
Sailburuak “mezu baikorra helarazi du horri buruz; izan ere, azken 20 urteetan Euskadin minbizia duten pazienteen biziraupenaren gorakada orokortua eta esanguratsua egiaztatu da, emakumeengan gizonengan baino handiagoa, baina bi kasuetan igoera oso nabarmena da. Erronka 2030erako minbizian biziraupenaren % 70 gainditzea da. Bide onean gaude, eta ziur lortuko dela ordurako zazpi puntu portzentual horiek areagotzeko helburu hori”.
“Aurrerapenak lortzen ari gara osasun-zerbitzuen eta zerbitzu horietako profesionalen inplikazioarekin, eta ikertzeko, prebenitzeko eta pertsona eta familiei lagun egiteko ekintzetako inplikazio orokorrarekin. Ez ditut ahazten boluntario zoragarri horiek, gaur hemen ere ordezkatuta daudenak”.
Askotariko gaiak
Minbiziaren Aurkako Hirugarren Euskadi Topaketak aztergai ditu sexualitatea, aurretiazko borondateak, mina eta sufrimendua arintzea, edota, halaber, eta familia-une zailetan erlazionatzeko edo zaintzeko modua ere, zainketa aringarri humanizatzaileak barne.
Melgosak minbiziaren aurkako Euskadiko elkarteak animatu ditu Jardunaldiaren diseinuagatik, eta Arabako Errioxako “En Tol Sarmiento” musika-taldea zoriondu du, “kanpaina osoan zehar ematen diguzuen poz eta itxaropen horrengatik, ‘Aurrera begira’ abestiarekin.
Datuak
Minbiziaren aurkako Elkartearen datuen arabera, munduan, 2 gizonetik 1ek eta 3 emakumetik 1ek minbizia izango du bizitza osoan. Kalkuluen arabera, 21,6 milioi kasu izango dira 2030ean, eta horietatik 330.000 baino gehiago Espainiako estatuan, non pertsona bati 2 minutuko minbizia diagnostikatzen zaion. Kalkuluen arabera, Europan 12 milioi pertsona baino gehiago daude minbizitik bizirik, gero eta zaharragoa den gizarte batean.
Egoera horren aurrean, Minbiziaren Aurkako Elkarteak «Denok minbiziaren aurka» izeneko ekimen sozial bat jarri du abian, 2030. urtean %70´eko biziraupena lortzea eta gaixotasunak eragiten dituen desberdintasunak murriztea planteatzen duena.
Biziraupenaren %70´aren helburua lortzeak eta datozen urteetan intzidentziaren igoera aurreikustearekin batera, biziraun dutenen eta lan-premia gehiago dituzten minbizidun pazienteen kolektibo handiagoa ekarriko du.
Minbizia lana galtzeko prebalentzia handiagoa duten gaixotasun kronikoetakoa da; langabezian egoteko arriskua % 34 handitzen da minbizitik bizirik atera direnen artean, biztanleria orokorraren aldean. Minbiziaren Behatokiaren ikerketaren arabera, 2018. urtean, minbizia duten pazienteen % 28,4k adierazi dute gaixotasunaren ondoren lana galdu edo utzi dutela, eta % 3k lanez aldatu behar izan dute horren ondorioz.
2023an minbizia diagnostikatutako biztanleen % 37,4 lanerako adinean zeuden (110.000 pertsona baino gehiago). Aldi baterako ezintasunetan nomina % 25 murriztearen ondorioz, pazienteen zati handi bat ekonomikoki egoera ahulean dago. Minbiziak familien % 41ari 10.000 €-tik gorako kostu ekonomikoa eragiten dio gaixotasunak irauten duen bitartean. Horrek familia asko gizarte-bazterketako arrisku-egoeran kokatzea eragin dezake.
Pazienteek lanera itzultzeko dituzten premia, zalantza edo arazo ohikoenetako batzuen adibide batzuk: lanpostura berehala itzultzea eragozten duten edo ohiko funtzioei berriro heltzea eragozten duten ondorio fisiko eta psikologikoak; lanpostua egokitzeko zailtasunak; edo lan-errutinari berriro heltzea zailtzen duten jarduerarik gabeko aldi luzeak eta lan berria bilatzeko beharra.
Diagnostiko berriak
Euskadin, 100.000 biztanleko diagnostiko berrien tasa gordina 684 da, estatuko batez besteko tasa gordina (615 kasu) baino handiagoa. Hori biztanleriaren zahartzearen ondorio da batez ere; izan ere, Euskal Autonomia Erkidegoan biztanleria Estatuko batez bestekoa baino zahartuago dago, eta, beraz, EAEko adinekoen proportzio handiagoak minbiziaren diagnostiko gehiago dakartza.
Adinaren aldagaiari dagokionez, urteak dira minbiziaren arrisku-faktore garrantzitsuena, oro har, eta minbizi mota askorentzat. Gehieneko diagnostiko-kopurua adin-tarte handienetan kokatzen da. Intzidentzia nabarmen handitzen da adin-tarte handiagoetan, eta tasarik altuena 75 urtetik gorakoen artean ikusten da. EAEn diagnostikatutako pazienteen proportzio handiena duten minbizi motak hauek dira: kolonoerrektalak ( %14,55), prostata ( %12,48), bularra ( %11,57), birika ( %10,42) eta azaleko beste batzuk ( % 8,08).
Kalkuluen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan 6.244 pertsona hil ziren minbiziak jota 2023an. Heriotza-tasa gordina minbiziagatiko 281 heriotza izan zen 100.000 biztanleko.